Afgelopen zondag, 5 november 2023, werden grote delen van Europa getrakteerd op een schitterende noorderlicht voorstelling. Ook in Nederland kregen we dit schouwspel te zien en dan vooral in het midden en zuiden van het land. Daar waren de breedste opklaringen aanwezig en konden we tot zeker 2x toe een prachtig noorderlicht display waarnemen. Een verslag van deze bijzondere (fotografie)avond!
Activiteit van de zon
Voordat we terugkijken naar het noorderlicht van 5 november en onze foto sessie kijken we even terug in de tijd want wat zorgde er nou voor dat we in Nederland het noorderlicht konden zien? Een vereenvoudigde uitleg: noorderlicht activiteit heeft alles te maken met de activiteit van de zon. Op dit moment naderen we het zogeheten zonnemaximum van zonnecyclus 25. Een zonnecyclus is een 11-jarige cyclus van zonneactiviteit en tijdens een zonnemaximum genereert de zon veel zonnevlekken en uitbarstingen. Deze uitbarstingen kunnen gepaard gaan met een CME (coronal mass ejection) waarbij er grote hoeveelheden plasma en magnetisch veld uit de corona van de zon de ruimte wordt in geslingerd. Deze wolk van geladen deeltjes kunnen bij een aardgerichte uitbarsting de aarde bereiken. Komen deze deeltjes in aanraking met het magnetisch veld van de aarde worden deze deeltjes afgebogen naar de noord- en zuidpool. Daar botsen ze op de zuurstof- en stikstofatomen en moleculen in de atmosfeer en gaan de deeltjes lichtgeven: noorderlicht. Het is een technisch verhaal en hoe dat precies werkt, en dat ga ik hier niet in detail uitleggen, maar bij hoge activiteit door een zware CME kan het noorderlicht verder zuid gedrukt worden waardoor we het schouwspel ook in Nederland kunnen waarnemen! Meer informatie over het ontstaan van noorderlicht onderaan deze blog.
Uitbarstingen op de zon
De CME waar we zondag 5 november 2023 mee te maken hadden, of eigenlijk meerdere CME’s, werd veroorzaakt door een aardgerichte uitbarsting op de zon op 3 november 2024. Maar niet alleen op 3 november, want ook op dinsdagavond 31 oktober en donderdag 2 november vonden er CME’s plaats door uitbarstingen op de zon. Deze meerdere CME’s achter elkaar kunnen elkaar als het ware versterken waardoor de verwachting was dat we mogelijk met een flinke geomagnetische storm(1) te maken konden krijgen later op 5 november 2023.
‘full halo’ CME uitbarsting op 3 november 2023 gezien vanaf de SOHO ruimtesonde (bron: SOHO/spaceweather.com)
CME impact(s) zondag 5 november
Terug naar het daadwerkelijke noorderlicht op 5 november. Zoals verwacht vonden er op zondag 5 november meerdere CME impacts plaats. Door de samenloop van deze meerdere CME’s achter elkaar zagen we de kansen op noorderlicht in Nederland aanzienlijk toenemen. De hele zondagmiddag zien we de waardes die de mogelijke intensiteit van het noorderlicht weergeven flink stijgen. Alle seinen stonden op ‘groen’ om ook in Nederland noorderlicht te kunnen waarnemen, dus halverwege de middag leg ik alle fotospullen alvast klaar. Het idee is om begin van de avond de situatie opnieuw te beoordelen gezien het noorderlichtactiviteit al een poosje gaande was en het feit dat er veel bewolking aanwezig was. Later in de avond zou het verder opklaren in vooral het midden en zuiden van het land, dus het was hopen dat de activiteit dan niet is afgenomen!
Misser
Het is 18.13 uur en ik begin net aan m’n avondeten toen de eerste meldingen van prachtig helder noorderlicht binnen kwamen. Zo vroeg is voor Nederlandse begrippen vrij uitzonderlijk! Noorderlicht net na de civiele avondschemering in de nautische avondschemering zie je hier zelden. In de wetenschap dat dit soort pieken in noorderlichtactiviteit in Nederland vaak relatief kort zijn besloot ik nog even thuis te blijven, niet te overhaasten en hopen op een nieuwe opleving van de activiteit later in de avond.
Een aantal fotografen stonden wel op tijd paraat en konen genieten van een waanzinnige show! Check de beelden van Gijs de Reijke, Wouter van Bernebeek en Rick Bekker via de links onderaan dit artikel!
Niet geschoten altijd mis
Om kwart 19.15 uur haal ik medefotograaf Hanna Verboom op en besluiten we naar de molens bij Streefkerk te rijden. Een locatie die ik al langer in gedachten heb voor het fotograferen van noorderlicht. Bij aankomst blijken we niet de enige te zijn, want er staan nog een tweetal auto’s. We stappen uit en beoordelen de situatie: bewolkt. Zolang het bewolkt is wordt het natuurlijk een lastig verhaal. Na even in de auto wachten besloten we toch maar de camera’s te pakken en onze positie in te nemen want je weet maar nooit. Noorderlicht kan in dit soort situaties tenslotte zomaar komen opzetten! Na een tijdje te hebben gewacht ziet Hanna op een foto die ze gemaakt heeft opeens een paarse gloed achter de bewolking vandaan komen: noorderlicht! Precies op het moment dat de bewolking wegtrekt verschijnt er een steeds intenser wordend noorderlicht display! Tijd voor actie!
Wat een show!
De timing is perfect, een brede opklaring trekt over terwijl de noorderlicht intensiteit verder toeneemt. Eerst een paars/rode gloed achter de bewolking, maar later zelfs een visueel zichtbare gloed met zelfs een ‘streamer’, een fellere pilaar in de noorderlicht band (foto 1). Wauw, wat is dit gaaf! Het noorderlicht wordt geleidelijk steeds feller en de smalle pilaar wordt steeds feller (foto 2)! Ik schiet een aantal platen en ga vervolgens vol van adrenaline op zoek naar nieuwe composities. Het scheelt dat ik de locatie goed ken, dus snel van de brug het weiland in!
Foto 1: De eerste verschijning van het noorderlicht met 2 smalle pilaren links in beeld (F2.8 / 10 sec / ISO1000)
Het noorderlicht werd geleidelijk steeds feller. Ook is er tussen het groen steeds beter zichtbaar door de bewolking (F2.8 / 10 sec / ISO1000)
Ik nam mijn positie in vlak naast een slootje die mooi als dieptelijn kon fungeren naar de molen en het noorderlicht. Het blijkt een gouden zet want op deze locatie schiet ik mijn mooiste noorderlicht foto in Nederland tot nu toe! Precies een beeld waar ik al tijden op hoop en totaal niet had kunnen denken dat het deze avond zou lukken!
Wat een prachtig schouwspel! Het hoogtepunt van het noorderlicht display! (F2.8 / 10 sec / ISO1000)
De noordelijke horizon kleurt fantastisch paars/rood en geleidelijk wordt ook de groene onderzijde van het noorderlichtdisplay steeds beter zichtbaar. De paars/rode gloed en pillaren nemen geleidelijk in activiteit af terwijl het groen nog erg goed zichtbaar is. Vooral op de camera want met het blote oog zie je een licht grijze gloed. Ik besluit nog snel een andere locatie te zoeken!
De laatste glimp van het noorderlicht voordat het weer helemaal dicht trekt (F2.8 / 8 sec / ISO1250)
De activiteit van het noorderlicht neemt verder af en tegelijk neemt de bewolking verder toe. Tussen de eerste en laatste foto zit ongeveer 15 minuten. Het was dus wederom een relatief korte noorderlicht show maar wat was de timing perfect met het wegtrekken van de bewolking! In de auto bekijken we de gemaakte plaatjes terwijl het inmiddels begint te regenen. Wat een avond!
_______________
1, Een geomagnetische storm is een tijdelijke verstoring van de magnetosfeer van de Aarde
Links:
Meer weten over noorderlicht:
https://www.poollicht.be/nl/help.html
Prachtige foto’s van het eerste display:
https://www.instagram.com/gijs.de.reijke/
https://www.instagram.com/woutervanbernebeek/
https://www.instagram.com/rick_bekker/
You might also like
